Մենուայի ջրանցքը սկիզբ է առնում Հայոց ձոր գավառում: Ջրանցքը բարդ կառուցվածք ունի: Այն անցկացված է լեռների լանջերին փորված և տեղ-տեղ քարե պատնեշներով ամրացված հունով, ինչպես նաև ձորերի վրա կառուցված կամուրջներով: Ջրանցքի տնտեսական նշանակությունն այնքան մեծ է եղել, որ նրա պահպանման համար ամրոցներ են կառուցվել:
Ջրանցքի կառուցումն ավետող սեպագիր արձանագրության մեջ ասվում է.
-Խալդյան զորությամբ Մենուան, Իշպուինիի որդին, մեծ արքան, հզոր արքան, արքան Բիայնա երկրի և տերը Տուշպա քաղաքի այս ջրանցքը անցկացրեց: Անունը (ջրանցքի) Մենուայի ջրանցք է:
Վան այցելած ճանապարհորդներին հիացմունք է պատճառել Մենուայի ջրանցքի արտակարգ զուլալ ջուրը և զարմանալի արագ ընթացքը: Իր վիթխարիությամբ և ջրառատությամբ Մենուայի ջրանցքը յուրահատուկ տեղ է գրավում ոչ միայն Վանի թագավորության, այլև ընդհանրապես Հին աշխարհի ոռոգիչ կառույցների շարքում: Մովսես Խորենացին այն պարզապես գետ է անվանում:
Մենուա արքայի ռազմական հաղթանակները, նրա օրոք երկրի բարգավաճումը հիմք դարձան նրա որդու և հաջորդի’ Արգիշտի I-ի աշխարհակալ տերության ստեղծման համար:
Արգիշտի I-ի կառավարման տարիներին (Ք. ա. 786-764 թթ.) Վանի թագավորությունն իր հզորության բարձրակետին հասավ:
Արգիշտի I-ի օրոք թագավորությանը միացվեցին Արարատյան դաշտից հյուսիս և Ուրմիա լճից հարավ ընկած մի շարք տարածքներ:
Էրեբունիից հետո Արգիշտի I-ը Արարատյան դաշտում հնամյա Արմավիր քաղաքից ոչ հեռու հիմնեց Արգիշտիխինիլի քաղաքը: Այդ առթիվ փորագրված արձանագրության մեջ ասվում է. -Խալդյան մեծությամբ Արգիշտի Մենուաորդին ասում է. Ես կառուցեցի փառահեղ բերդաքաղաք, կոչեցի այն Արգիշտիխինիլի: Հողն ամայի էր…: Ես գետից չորս ջրանցք հանեցի, խաղողի և պտղատու այգիներ գցեցի, մեծ գործեր կատարեցի այնտեղ-:
Արգիշտի I-ի հմուտ կառավարման շնորհիվ Վանի թագավորությունը դարձավ հզորագույն պետություն: Այդ հզորության հետ ստիպված էին հաշվի նստել շատ երկրներ, այդ թվում` Վանի թագավորության գլխավոր հակառակորդ Ասորեստանը: Արգիշտի արքայի մասին խոսելով, Ասորեստանի զորքերի ընդհանուր հրամանատարն ասում է` Արգիշտի ի ուժերը մեծաքանակ են, նրա անունն անգամ ահարկու է որպես ծանր հողմ:
Արգիշտի I-ի հաջորդներն էլ շարունակում էին երկիրն ամուր և ծաղկուն վիճակում պահելու գործը: Նրանցից Սարդուրի II-ը կառուցեց Թեյշեբաինի քաղաքը, որն այսօր Երևանի տարածքում գտնվող Կարմիր բլուր հնավայրն է:
Վանի թագավորությունը նրա հարավային հարևան և գլխավոր հակառակորդ երկրում’ Ասորեստանում, հայտնի էր Ուրարտու անունով: Ուրարտու անվանումը Արարատ անվան փոփոխված
տարբերակն է: Արարատ (Այրարատ) անվան հետ է կապվում երկրի Արարատյան թագավորություն անվանումը: Բացի այդ, մեզ հասած ուրարտական արձանագրություններում այն կոչվում է Բիայնիլի, այսինքն՝ Բիայնա երկիր:
Հարցեր և առաջադրանքներ
- Ե՞րբ և Ո՞ր արքայի կողմից է հիմնադրվել մայրաքաղաք Երևանը: Որտեղից է դա մեզ հայտնի;
Երևանը հիմնադրվել է Ք. ա. 782 թ.։ Այն հիմնադրել է Արգիշտի I արքան։
- Վանի թագավորության ի՞նչ արքաներ գիտեք;
Մենուա, Արգիշտի, Սարդուրի, Իշպուինի,
- Ո՞ր արքայի կառուցած ջրանցքն է հայտնի Շամիրամի առու անունով: Ի՞նչ կարող եք պատմել այդ նշանավոր կառույցի մասին;
Մենուայի ջրանցքը, Այն 72կմ երկարությամբ։ Այդ ջրանցքը Տուշպա (Վան) մայրաքաղաքին խմելու և ոռոգելու ջրի համար էր։
❄Արեգ Ալիխանյան❄ 